Eu… Leitor | Duarte Martins (Professor) | La Fala Mirandesa

Foto de Luís Almeida

La fala mirandesa   (an mirandés )

La purmeira beç que l’ oubi falar cuido haber sido an casa. Inda nun sabie que se chamaba mirandés i habie sido la fala de mius abós i de mius pais que la falában todos ls dies.

Miu abó calças, acorda-se-me bien, era ferreiro, tenie ua frauga, fazie facas i a las bezes, andaba de frauga, quier dezir, aguçaba las reilhas pa ls arados de las bacas, de ls burros, de las mulas i de ls machos. Naquel tiempo habie gente, era un rebolhiço. Las pessonas de l pobo i outras que andában de frauga falában de la mesma maneira. Mie abó saias era ua mulhier que trabalhaba no campo, cumo todas las mulhieres daquel tiempo: a arar, a scabar, a acarrear, a lheinha, a tratos a la huorta, a ser buieira. Apuis inda le sobraba tiempo para fazer l caldo i la comida i lhabar la roupa, assi le passaba tamien a mie mai. Las ties mirandesas d’antigamente nun sei adonde íban a saber de tanta fuorça para carregar l mundo a las cuostas. Miu pai dába-se mais al campo i a la buiada, siempre le gustou la cria: tener ua bacada gorda, uas turinas que díssen muito lheite, uns bitelos balientes para bender, fazer por trigo i de apanhar pa la cria: milho, bena, bóbidas, nabiças, ferranha. La bida de ls  bezinos i de la gente de l pobo nun era assi tan defrente de la nuossa i todos falábamos assi.

Quando antrei pa la scola, la porsora nun falaba cumo nós, a la nuossa moda. Ls rapazes i las rapazas de l miu tiempo tubírun de ampeçar a falar mais pertués. No ampeço custou-me un cachico, habie siempre ua palabra a spreitar,  a querer salir a caçuar i nós teniemos que l’angulhir d’agudo antes que se abrisse la gabeta adonde staba guardada la reuga. Apuis até que nien se m’amportou muito isso i, als poucos, fui daprendendo dues maneiras de falar.

Las purmeiras bezes que fui até Miranda, dába-me de cunta que la gente de la cidade nun falaba assi cumo nós, falaba a modos a la porsora de la scola purmaira i mius pais fazien l mesmo, quando benien a la cidade, a tratos al que fusse. Quando falában pertués,  mius pais dezien que falában l grabe ou l fidalgo.

Mandórun-me a studar para fuora cun dieç anhos, porque mius pais assi l quejírun. Naquel tiempo iba muita rapaziada pa ls seminairos a daprender. Pul menos, mie abó saias dezie que era l sítio adonde nun habie bardinaige. Cuido que la mie família querie que you tubisse ua bida melhor que la deilhes: “Nun quedes eiqui cumo nós, miu filho, toda la bida a çufar la tierra.” Nas férias, quando benie, agora, mius pais falában mais cumigo an pertués- al cuntrairo de mius abós- que siempre falában a la nuossa moda.

Solo mais tarde ye que oubi dezir que aquilho que falábamos an casa i no miu pobo era un dialeto, chamában-le anton, naquel tiempo, l dialeto mirandés. I quedei-lo a saber por bias de mie abó saias gustar muito de las cousas de l’eigreija, por tener ua grande deboçon a Nuossa Senhora de l Naso. Un die agarrei-le un lhibrico, mi pequerrico i finixo, c’uns bersos dedicados a “La birge de l Naso”. Cuido que fui la purmeira beç que bi algo screbido an fuolha de papel,  naquilho que le chamában l dialeto mirandés, que era tamien la mie fala.

Muito mais tarde, pul Liceu i na Ounibersidade fui tomando conhecimento de outros lhibros i de outros nomes de studiosos i screbidores: José Leite de Vasconcelos, Ramón Menéndez Pidal, António Maria Mourinho, Cristina Martins, Manuela Barros, Ivo Castro son alguns desses nomes. 

Puls purmeiros fui tanteando i sabendo que aqueilha maneira de falar de mius abós, de mius pais, de ls bezinos i de la gente de l miu pobo (i de outros de las redundezas) era ua fala, tan antiga cumo la pertuesa. Ua fala lhatina que tubo l sou bércio nun de ls remanses que se formórun na Península Eibérica i que fazie parte de la família de lhénguas astur-lhionesas. Que essa fala habie sido tamien la lhéngua de l bielho reino de Lhion, a que pertenciu Pertual, durante muitos seclos i que nesse tiempo era la fala de la corte i de ls mosteiros, screbida an  decumientos até als séculos XIII i XIV.

Haberie de sacar ua lhicenciatura an pertués, mais tarde, ua de las mies falas, aqueilha que daprendi na scola i porende afuora.

Hoije ansino a alguns ninos i a ninas a faláren i a screbíren; nó la fala que daprendi na scola, mas aqueilha que oubie an casa a mius abós i a mius pais, i que, durante muito tiempo, solo fui transmitida ouralmente. Cun l salimiento de la cumbençon ourtográfica mirandesa laborada por bários antendidos an 1995 i 1999 todo parece haber demudado i hai mais gente a screbir i a ler mirandés. Aquilho que parecie ser solo ua fala oural, passou tamien a tener mais cuorpo na scrita i na leitura. I hoije yá nun ye assi tan ralo ancuntrar lhibros screbidos an mirandés, ler an mirandés, de cumo quando fui daqueilha beç que ancuntrei l lhibrico de mie bó saias, cun bersos dedicados a la Senhora de l Naso.

Clique na imagem para ouvir o texto, em mirandês, na voz do professor Duarte Martins.

Conteúdo relacionado:

3 thoughts on “Eu… Leitor | Duarte Martins (Professor) | La Fala Mirandesa

  1. Ouvir falar o mirandês provoca um sentimento de estranheza e de familiaridade. Na biblioteca escolar Camilo Castelo Branco, Vila Real, temos um exemplar da Queda dum Anjo em mirandês – L Sebarrulho dun Anjo. A tradução é de Alfredo Cameirão.

    Gostar

  2. Dois bons escritores: O Camilo e o Alfredo. A língua mirandesa, com uma forte tradição oral durante muitos séculos, ficou mais rica com esta tradução. Afinal de contas, a personagem ficcional Calisto Elói de Silos e Benevides de Barbuda era da Terra de Miranda-Caçareilhos.

    Gostar

Deixe um comentário